Παρασκευή 3 Μαΐου 2013

Ψυχιατρική, Ψυχολογία και Ψυχοθεραπεία

Ψυχιατρική, Ψυχολογία και Ψυχοθεραπεία

Η ψυχιατρική, η ψυχολογία και η ψυχοθεραπεία διαφέρουν σημαντικά στην θέση που κατέχουν και στις υπηρεσίες που παρέχουν – η καθεμιά τους ασχολείται με διαφορετικά προβλήματα, αν και στο έργο τους υπάρχει σημαντική αλληλεπικάλυψη.  Οι ψυχίατροι, οι ψυχολόγοι και οι ψυχοθεραπευτές είναι όλοι επαγγελματικά εκπαιδευμένοι να βοηθούν ανθρώπους που βρίσκονται σε ψυχοπιεστικές καταστάσεις ή που πάσχουν από ψυχιατρικές διαταραχές.


Τι είναι η Ψυχιατρική;

Η Ψυχιατρική είναι εκείνη η ιατρική ειδικότητα που ασχολείται με τις ψυχικές διαταραχές: την μελέτη, την διάγνωση, την αντιμετώπιση και την πρόληψή τους.  Ο ψυχίατρος είναι ένας ιατρός που έχει εξειδικευτεί στην Ψυχιατρική, δηλαδή στην διάγνωση, θεραπεία και πρόληψη των διαταραχών της ψυχικής υγείας, περιλαμβανομένων και των διαταραχών από την χρήση ουσιών.  Οι ψυχίατροι είναι πιστοποιημένοι να αξιολογούν τόσο τις νοητικές όσο και τις παθολογικές πλευρές των ψυχικών διαταραχών.  Ένας ψυχίατρος έχει ολοκληρώσει με επιτυχία τις σπουδές του σε μια ιατρική σχολή καθώς και μια πενταετή εξειδίκευση στην ψυχιατρική, ενώ συχνά συνδυάζει μια πληθώρα περιστατικών που έχει αντιμετωπίσει παράλληλα με εξειδικευμένη εμπειρία και έρευνα.
Οι άνθρωποι αναζητούν ψυχιατρική βοήθεια για διάφορους λόγους.  Τα προβλήματα μπορεί να είναι αιφνίδια, όπως μια διαταραχή πανικού, ή τρομακτικές ψευδαισθήσεις, σκέψεις για αυτοκτονία, ή το άκουσμα «φωνών».  Ή μπορεί να είναι πιο μακροχρόνιες, όπως αισθήματα θλίψης και απελπισίας ή μια αίσθηση μόνιμου άγχους, που κάνουν την καθημερινή ζωή να είναι διαταραγμένη ή εκτός ελέγχου.
Επειδή οι ψυχίατροι είναι ιατροί, μπορούν να διατάξουν ή/και να εκτελέσουν ένα μεγάλο εύρος εργαστηριακών ιατρικών εξετάσεων όσο και ψυχολογικών εξετάσεων τα οποία, σε συνδυασμό με συνεντεύξεις/συζητήσεις με τους πάσχοντες, βοηθούν στο να παρασχεθεί μια εικόνα της παθολογικής και νοητικής κατάστασης του πάσχοντα.

Ψυχιατρική Εκπαίδευση
Η Ψυχιατρική είναι μια ιατρική ειδικότητα, όπως η Γενική Ιατρική, η Χειρουργική, ή η Παιδιατρική.  Η εκπαίδευση στην Ελλάδα διαρκεί έξι (6) χρόνια για να αναδειχθεί κάποιος πτυχιούχος Ιατρικής, και μαζί με την υπηρεσία υπαίθρου που είναι δωδεκάμηνης διάρκειας μπορεί κάποιος να αρχίσει να ειδικεύεται στην Ψυχιατρική.  Αυτή απαιτεί άλλα πέντε (5) χρόνια και την επιτυχή εξέταση, γραπτή και προφορική, από ειδική επιτροπή με έναν Πανεπιστημιακό καθηγητή Ψυχιατρικής και δυο Διευθυντές Ψυχιατρικών Κλινικών προτού ανακηρυχθεί κάποιος ως ειδικός Ψυχίατρος.

Θεωρητικό υπόβαθρο
Όπως και σε άλλες ειδικότητες της Ιατρικής, η Ψυχιατρική χτίζει τις γνώσεις της με την  παρατήρηση ασυνήθιστων καταστάσεων που προκαλούν αναταραχή και ανησυχία.  Χρησιμοποιεί ένα διαγνωστικό σύστημα, το οποίο προσπαθεί να αναγνωρίσει συσσωρεύσεις και ομάδες σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών που φαίνεται να εμφανίζονται ταυτόχρονα: τα «σύνδρομα».  Αυτά στην συνέχεια διερευνώνται για να βρεθούν κοινωνικά, ψυχολογικά αλλά και παθολογικά αίτια, ώστε με στόχο στις ψυχικές διαταραχές πλέον να βρεθούν αποτελεσματικές μέθοδοι θεραπείας.
Η παιδεία και τα έτη κλινικής εκπαίδευσης και εμπειρίας των Ψυχιάτρων τους εφοδιάζουν με τέτοιον τρόπο, ώστε να καταλαβαίνουν την πολύπλοκη σχέση μεταξύ των ψυχικών διαταραχών και των υπόλοιπων παθήσεων, να αξιολογούν τα παθολογικά και ψυχολογικά δεδομένα, να θέτουν διαγνώσεις και να συνεργάζονται με τον ασθενή για να αναπτύξουν ένα θεραπευτικό σχέδιο.
Οι ειδικές διαγνώσεις βασίζονται σε κριτήρια που έχουν τεθεί από το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), το οποίο περιλαμβάνει περιγραφές, συμπτώματα και άλλα κριτήρια για την διάγνωση των ψυχικών διαταραχών.

Θεραπείες
Οι ψυχίατροι χρησιμοποιούν διάφορες παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ψυχικής υγείας όπως ψυχοθεραπευτικές , ψυχοφαρμακολογικές και άλλες.
Η ψυχοθεραπεία, η δια του λόγου θεραπεία, είναι μια θεραπεία που περιλαμβάνει μια σχέση επικοινωνίας βασισμένη στο λόγο μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου.  Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αντιμετωπιστεί ένα μεγάλο εύρος ψυχικών διαταραχών και συναισθηματικών δυσκολιών.  Ο στόχος της ψυχοθεραπείας είναι να ελαχιστοποιήσουμε ή να ελέγξουμε τον κίνδυνο αναπηρίας ή τα προβληματικά συμπτώματα ώστε ο ασθενής μα μπορεί να λειτουργήσει καλύτερα.  Ανάλογα με την έκταση του προβλήματος, η θεραπεία μπορεί να κρατήσει για λίγες συνεδρίες εντός μιας ή δυο εβδομάδων ή μπορεί να κρατήσει για πολλές συνεδρίες για χρόνια.  Υπάρχουν πολλές μορφές ψυχοθεραπείας και αυτή μπορεί να γίνει είτε ατομικά, σε μια οικογένεια ή σε μια ομάδα.   Κάποια προβλήματα ψυχικής υγείας απαιτούν περιορισμένης διάρκειας αλλά επ’ αόριστον θεραπεία για την διαχείριση χρονίων καταστάσεων.
Οι ψυχοφαρμακολογικές παρεμβάσεις χρησιμοποιούνται από τους ψυχιάτρους με τον ίδιο τρόπο που χρησιμοποιούνται από τις άλλες ιατρικές ειδικότητες για την αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη ή της αρτηριακής υπέρτασης.  Μετά την παθολογική και ψυχιατρική αξιολόγηση, οι ψυχίατροι μπορούν να συνταγογραφήσουν φάρμακα για να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση ψυχικών διαταραχών.  Τα φάρμακα στην ψυχιατρική μπορούν να βοηθήσουν στο να διορθωθούν ανισορροπίες στην χημεία του εγκεφάλου οι οποίες εμπλέκονται σε κάποιες ψυχικές διαταραχές.  Συχνά οι ψυχίατροι χρησιμοποιούν φάρμακα σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία.  Οι ασθενείς που βρίσκονται σε μακροχρόνια ψυχοφαρμακολογική αγωγή πρέπει να συναντιούνται με τον ψυχίατρό τους περιοδικά για να παρακολουθούν τακτικά τις επιδράσεις της ψυχοφαρμακολογικής παρέμβασης.
Οι ψυχίατροι χρησιμοποιούν επίσης και άλλες θεραπείες.  Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία, μια θεραπευτική παρέμβαση που περιλαμβάνει την εφαρμογή ηλεκτρικού ρεύματος στον εγκέφαλο, χρησιμοποιείται πολύ συχνά για την αντιμετώπιση της βαριάς κατάθλιψης που δεν ανταποκρίνεται σε καμιά άλλη θεραπεία.  Η εν τω βάθει κρανιακή διέγερση, η διέγερση του πνευμονογαστρικού, και η επανειλημμένη διακρανιακή μαγνητική διέγερση είναι κάποιες από τις νεώτερες θεραπείες που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση κάποιων ψυχικών διαταραχών.  Επίσης η φωτοθεραπεία χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της εποχικής κατάθλιψης.

Εργασία
Οι Ψυχίατροι εργάζονται με ανθρώπους κάθε ηλικίας και με ψυχικές διαταραχές κάθε βαρύτητας, αλλά συνήθως με ανθρώπους που πάσχουν από σοβαρές διαταραχές, όπως η σχιζοφρένεια και η διπολική διαταραχή (μανιοκατάθλιψη), οι οποίες, συχνά αλλά όχι πάντα, απαιτούν εξειδικευμένη ψυχοφαρμακολογική αντιμετώπιση.  


Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ενός Ψυχιάτρου και ενός Ψυχολόγου;

Ο Ψυχίατρος είναι ένας ιατρός με εξειδικευμένη εκπαίδευση στην Ψυχιατρική και που είναι ικανός να διεξάγει ψυχοθεραπεία και να συνταγογραφεί φάρμακα και άλλες θεραπείες.
Ο ψυχολόγος πρέπει, εκτός από το βασικό του πτυχίο να έχει έναν μεταπτυχιακό τίτλο, πιο συχνά στην κλινική ψυχολογία, και συχνά έχει εκτεταμένη εκπαίδευση στην έρευνα.  Οι ψυχολόγοι αντιμετωπίζουν τις ψυχικές διαταραχές με ψυχοθεραπεία και ορισμένοι εξειδικεύονται στα ψυχολογικά τεστ και την αξιολόγηση.


Τι είναι ψυχολογία;

Η ψυχολογία είναι η επιστήμη της μελέτης των ανθρώπων: πώς σκέφτονται, πώς ενεργούν, αντιδρούν και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.  Η ψυχολογία ενδιαφέρεται για όλες τις πλευρές της συμπεριφοράς και των σκέψεων, αισθήσεων και κινήτρων που επηρεάζουν την συμπεριφορά.
Η ψυχολογία είναι ένα γνωστικό αντικείμενο που κατ’ αρχήν ασχολείται με την φυσιολογική λειτουργία του νου και έχει εξερευνήσει περιοχές όπως η μάθηση, η μνήμη και η φυσιολογική ανάπτυξη των παιδιών.  Τα τμήματα Ψυχολογίας είναι από τα ταχύτερα αναπτυσσόμενα στις Πανεπιστημιακές κοινότητες.
Οι ψυχολόγοι ασχολούνται με τον τρόπο που ο νους λειτουργεί και μπορούν να εξειδικευτούν σε θέματα όπως ψυχική υγεία, εκπαιδευτική ψυχολογία και ψυχολογία της εργασίας.
Οι ψυχολόγοι δεν έχουν όμως ιατρική εκπαίδευση και μόνο ένα μικρό ποσοστό των φοιτητών ψυχολογίας θα δουλέψουν τελικά με ασθενείς: αυτοί που θα γίνουν Κλινικοί Ψυχολόγοι.

Κλινική Ψυχολογία, εκπαίδευση & εργασία
Ο Κλινικός Ψυχολόγος πρέπει κατ’ αρχήν να έχει αποκτήσει πανεπιστημιακό πτυχίο Ψυχολογίας.  Αφού αποκτήσουν περαιτέρω εμπειρία εργαζόμενοι σε σχετικές υπηρεσίες υγείας, οι Κλινικοί Ψυχολόγοι πραγματοποιούν τριετή μεταπτυχιακή εκπαίδευση σε εγκεκριμένο πανεπιστημιακό εκπαιδευτικό πρόγραμμα.  Κατά το χρονικό αυτό διάστημα εργάζονται με ασθενείς υπό την επίβλεψη εξειδικευμένων ψυχολόγων και μελετάνε για τον ακαδημαϊκό τους τίτλο όπως και στο βασικό τους πτυχίο.  Ολοκληρώνουν δε την εκπαίδευσή τους με ενήλικες, παιδιά, άτομα τρίτης ηλικίας και με άτομα με νοητικές δυσκολίες.
Εκπαιδεύονται για να εργαστούν σε κλινικές του δημοσίου συστήματος υγείας όπου χρησιμοποιούν διάφορες μορφές ψυχοθεραπειών (συνήθως Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία και τουλάχιστον ένα άλλο μοντέλο, όπως Ψυχοδυναμική ή Συστημαική), καθώς και να δουλεύουν συμβουλευτικά εντός του συστήματος.  Μαθαίνουν επίσης μεθόδους έρευνας και αναπτύσσουν ικανότητες στην ανάπτυξη υπηρεσιών.

Θεωρητικό υπόβαθρο
Η ψυχολογία ιστορικά εφαρμόζει μια πιο τυπική πειραματική προσέγγιση για την εξερεύνηση τόσο των φυσιολογικών και παθολογικών καταστάσεων του νου, με έμφαση περισσότερο στην διασαφήνιση περισσότερο των ψυχολογικών μηχανισμών παρά των παθολογικών.
Στην καθημερινή τους δουλειά, οι κλινικοί ψυχολόγοι θα εργαστούν ψυχολογικά με ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων και ομάδων πελατών – από τις πάσχουσες από διαταραχές πρόσληψης τροφής μέχρι τους πάσχοντες από σχιζοφρένεια και άνοια.   Οι περισσότεροι κλινικοί ψυχολόγοι θα εξειδικευθούν σε έναν ιδιαίτερο τύπο αξιολόγηση ή θεραπείας, όπως γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία ή νευροψυχολογία.


Τι είναι ψυχοθεραπεία;

Η ψυχοθεραπεία διεξάγεται είτε ατομικά είτε σε ομάδες, ζευγάρια και οικογένειες. Οι ψυχοθεραπευτές βοηθούν τους ανθρώπους να ξεπεράσουν την ψυχοπίεση (στρες), προβλήματα σχέσεων και συναισθηματικά ή ενοχλητικές συνήθειες.
Υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις στις ψυχοθεραπείες οι οποίες περιλαμβάνουν:
Γνωσιακές συμπεριφορικές θεραπείες
Ψυχαναλυτικές θεραπείες
Ψυχοδυναμικές θεραπείες
Συστεμικές θεραπείες και θεραπείες οικογένειας
Δραματοθεραπείες και θεραπείες τεχνών
Ουμανιστικές ψυχοθεραπείες
Υπνοθεραπεία κ.ά.
Ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να είναι ένας ψυχίατρος, ψυχολόγος ή άλλος υγειονομικός ψυχικής υγείας, ο οποίος έχει περαιτέρω εξειδικευμένη εκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία.  Επίσης υπάρχουν ψυχοθεραπευτές χωρίς όμως επιστημονικό υπόβαθρο σε αυτά τα γνωσιακά πεδία, αλλά που έχουν εκπαιδευτεί σε βάθος σε αυτές τις τεχνικές.

Ψυχοθεραπεία, εκπαίδευση & εργασία
Ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να προέλθει από οποιοδήποτε επαγγελματικό υπόβαθρο, περιλαμβανομένου της ιατρικής ή της ψυχολογίας, ή και κανενός.  Όμως η εκπαίδευση στις ψυχοθεραπείες είναι συνήθως αρκετά ξεχωριστή και από τα δυο αυτά γνωστικά αντικείμενα.
Σήμερα υπάρχουν διάφοροι τύποι ψυχοθεραπείας, με όλους τους να έχουν διαφορετικές θεωρήσεις για το πώς λειτουργεί ο νους καθώς και αντίστοιχες μέθοδες παρέμβασης.  Οι διαφορετικές θεραπείες ταιριάζουν σε διαφορετικούς ανθρώπους, όπως και τα διαφορετικά προβλήματα.  Η πιο συνηθισμένη είναι η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία.  Σε αυτήν, ο θεραπευτής βοηθά τον θεραπευόμενό του να εντοπίσει και να μεταβάλλει μεθόδους σκέψης που δεν τον βοηθούν και μπορεί να επιδρούν στην ζωή του.
Η παραδοσιακή ψυχαναλυτική θεραπεία εστιάζει περισσότερο στην σημασία των πρώιμων σχέσεων και στο πως αυτές επηρεάζουν την συμπεριφορά ενός ατόμου στο εδώ και τώρα.
Η συμβουλευτική τους δίνει έμφαση στην ικανότητα του ατόμου να διασαφηνίζει τα προβλήματά του και να βρίσκει μόνο του τις λύσεις.
Ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να εργαστεί για ένα πρόβλημα είτε σε ατομικό είτε σε ομαδικό επίπεδο.  Οι ατομικές συναντήσεις μπορούν να πραγματοποιούνται κάθε μια ή δυο εβδομάδες, όπως στην γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, ή ακόμα και πέντε φορές την εβδομάδα σε μια ψυχαναλυτικού τύπου θεραπεία.